پيدايش قراسوران دولتي در ايران

ناصرالدين شاه قاجار پس از بازگشت از سفر اروپا در سال 1290 ق، با پيشنهاد مشيرالدوله وزير امور خارجه مبني بر تشكل نيرويي كه با روشي نوين به حفظ و حراست از راهها و مناطق روستايي بپردازد موافقت نمود اين تشكيلات كه طرحي كمرنگ از ژاندارمري‌هاي اروپا و بويژه كشور عثماني بود، به « قراسوران » (1) مشهور گشت. نظم و كارايي و توسعه اين نيرو در اوايل فعاليتش خوب بود. « به دستور سپهسالار ابتدا در راههاي اصلي خراسان، گيلان، گرگان، مازندران، سواراني
چهارشنبه، 1 مهر 1388
تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه
موارد بیشتر برای شما
پيدايش قراسوران دولتي در ايران
پيدايش قراسوران دولتي در ايران
پيدايش قراسوران دولتي در ايران






ناصرالدين شاه قاجار پس از بازگشت از سفر اروپا در سال 1290 ق، با پيشنهاد مشيرالدوله وزير امور خارجه مبني بر تشكل نيرويي كه با روشي نوين به حفظ و حراست از راهها و مناطق روستايي بپردازد موافقت نمود اين تشكيلات كه طرحي كمرنگ از ژاندارمري‌هاي اروپا و بويژه كشور عثماني بود، به « قراسوران » (1) مشهور گشت. نظم و كارايي و توسعه اين نيرو در اوايل فعاليتش خوب بود. « به دستور سپهسالار ابتدا در راههاي اصلي خراسان، گيلان، گرگان، مازندران، سواراني مسلح برگماشتند و پاسگاه‌هايي نيز براي آنها ساختند، سپس سپهسالار براي امنيت راههاي اصلي ديگر استان‌ها و شهرستان‌هاي مهم كشور، استخدام نهصدو بيست سوار مسلح را در نظر گرفت و گزارش كار و نقشه محل استقرار پاسگاهها را روز پنجم شوال براي شاه فرستاد. شاه اين پيشنهاد را پذيرفت و دستور تأمين هزينه آن را داد.» (2)

پيدايش قراسوران دولتي در ايران

عملكرد قراسوران تا هنگامي كه زير نظر دولت بودند خوب و رضايت‌بخش بود ولي همين كه دولت با هدف كاستن از هزينه‌ها حراست و نگهباني از راهها را به خان‌هاي محلي واگذار نمود و تشكيلات قراسوران را تابع آنها نمود، اين ارگان كارايي خود را از دست داد. در نتيجه منظور اصلي كه امنيت عمومي بود، حاصل نمي‌گرديد چه افراد قراسوران معمولاً از نوكران و گماشتگان و رعاياي خود خوانين محلي بوده و هر موقع هر كدام را مي‌خواستند، مي‌آوردند و هر يك را مايل نبودند،‌بيرون مي‌كردند و تعدادي اسلحه سيستم مختلف را هم كه دولت داده بود هر لحظه به دست شخصي مي‌افتاد كه صلاحيت و عدم صلاحيت دارنده آن مجهول و به علاوه عيب بزرگ كار اين بود كه نفوذ و قدرتي اضافه بر نفوذ محلي به خوانين داده مي‌شد و روي همين جريانات يك نوع خودسري و ملوك‌الطوايفي ايجاد شده بود.»(3)
اين ارگان با همين شيوه تشكيلاتي تا پايان حكومت محمد‌علي شاه قاجار پابرجا بود ولي با پيروزي مشروطه‌خواهان ادامه كار قراسوران به صورت سابق امكان پذير نبود.«روي اين اصل اولياء امور دولت به فكر افتادند كه تشكيلاتي مطابق قشون كشور تشكيل دهنده تا قواي تأمينيه مركزيت يافته، سازماني منظم و افرادي ديسپلينه بوجود آيد كه مناسب با اوضاع روز بوده و بتواند نظم طرق و شوارع و دهستان‌ها را به نحو مطلوب و عملي و قانوني تأمين كند.»(4)
سرمارلينگ سفير انگليس در ايران وضع امنيت راهها را بسيار بد توصيف كرده است:
نفوذ حكومت مركزي به كلي از ميان رفته است و شاهد آن نداشتن قدرت است در امر و تحكم به اطاعت حتي در مورد رؤسايي كه تحت اختيار آن واقع‌اند در چنين اوضاع و احوالي دولت‌هاي وقت هر كدام به مقتضاي زمان و برحسب امكانات خود تدابيري براي تثبيت وضع مملكت به كار مي‌برند و به منظور رفع ناامني‌ها و بي‌نظمي‌هاي راهها درصد تشكيل سازمان‌هايي مجهز و مسلح بر مي‌آورند.(5)
ناصرالملك رئيس‌الوزراء براي رفع اين پريشاني‌ها معتقد بودند كه «قشون» موجود بايد منحل شود و به جاي آن سازماني كوچكتر ولي فعال‌تر و پرتحرك‌تر به نام ژاندارمري نظام تشكيل گردد كه وظيفه اعاده نظم و آرامش در مرزها و نواحي ايران (وظيفه ارتش) و حفظ امنيت در راهها (وظيفه ژاندارمري) هر دو را به عهده داشته باشد. ولي از فحواي «قانون تشكيل ايالات و ولايات» كه در چهاردهم ذيقعده 1325 ق يعني چند ماه بعد از معرفي كابينة ناصرالملك به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد، چنين بر مي‌آيد كه به موجب اين قانون، قواي انتظامي كشور در اين موقع، شامل «قشون» تابع وزارت جنگ؛ نظميه، ضبطيه و قراسوران تابع وزارت داخله گرديد، به صورتي كه قشون براي حفاظت از مرزهاي كشور و براي حفظ امنيت در داخل شهرها و دهستان‌‌ها و در طول راههاي كشور به ترتيب ادارات نظميه، ضبطيه و اداره قراسوران عهده‌دار مسئوليت بودند.
اين قانون در تاريخ ژاندارمري ايران نخستين قانون مدون و رسمي است كه در دسترس قرار دارد. به موجب اين قانون مقرر بود:
در هر شهري كه اداره حكومتي تشكيل شود، اداره‌يي هم براي ترتيب و تنظيم امور قراسوران‌ها تشكيل گرديد. (ماده 346)
تعداد قراسوران‌هاي هر شهرستان باتبادل نظر وزراي كشور، دادگستري و راه، معين گردد. (ماده 349)
در تعيين عده‌اي قراسوران‌هاي ولايتي مقدار و وسعت خاك آن ولايت و اخلاق و عادات سكنه و طوايف آن و همچنين اهميت طرق و شوارع و عده نظميه و ضبطيه ولايت منظور نظر قرار گيرد. (ماده 350)
رئيس قراسوران‌هاي ولايتي و معاون و افسران جزء قراسوران داراي درجات نظامي بوده و از افسران نظامي انتخاب شوند و تمام افسران و افراد قراسوران «از حيث درجه و مقام و اعطاي مناصب و امتيازات و قواعد خدمتي تابع قواعد و ترتيبات خدمت نظامي باشند (ماده 351) و در مورد وظايف قراسوران‌ها، نص قانون چنين بود:
اول وظيفة اداره قراسوران‌ها حفظ و حراست راهها و امنيت طرق و شوارع است و حدود تكاليف آنها در اين باب همان است كه در فصول راجع به ادارات ضبطيه و نظميه مندرج است يعني آنچه كه بر عهده اداره نظميه (در شهرها) و ادارات ضبطه (در بلوكات) است با جزيي اختلاف مقتضيات محل، بر عهده اداره قراسوران‌ها نسبت به طرق و شوارع وارد مي‌آيد.» (ماده 353)
اداره قراسوران‌ها مكلف بود اقدامات لازم براي جلوگيري از جنجه و جنايات به عمل آورده مرتكبين جنجه و جنايات و مقصرين را دستگير نمايد... (ماده 354)
حدود اقدامات اداره قراسوران‌ها، حفظ راهها و ساختمان‌ها و عماراتي بود كه بر سر راهها واقع بودند.(6) (ماده 356)
آنچه از اسناد و شواهد بر مي‌آيد كه قراسوران دولتي تا اواخر سال 1300 شمسي در برخي از ايالات و ولايات به فعاليت خود ادامه داد و از سال 1301 به بعد فعاليت قراسوران دولتي پايان يافت.

پيدايش قراسوران دولتي در ايران

پی نوشت ها :

1ـ قراسوران: كسي كه به سركردگي فوجي از طرف سلاطين در راهها بنشيند تا قوافل را از منازل مخوفه حفظ نمايند.
2ـ برگ‌هاي تاريخ، ص 136.
3ـ تاريخ ژاندارمري، ص 22.
4ـ همان.
5ـ كتاب آبي، ج 1، سند شماره 85.
6ـ تاريخ ارتش ايران از هخامنشي تا عصر پهلوي، ص 88 و 89.

منبع:موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی




ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
در جنگ روایت‌ها، ایران برنده شد: حضور رهبری در شب عاشورا
در جنگ روایت‌ها، ایران برنده شد: حضور رهبری در شب عاشورا
اهتزاز پرچم ایران در دستهٔ طویریج کربلا
play_arrow
اهتزاز پرچم ایران در دستهٔ طویریج کربلا
احیای آیین ۸۰۰ ساله گل‌مالی؛ دمق در سوگ عاشورا غرق در ماتم شد
play_arrow
احیای آیین ۸۰۰ ساله گل‌مالی؛ دمق در سوگ عاشورا غرق در ماتم شد
نوحه‌خوانی حیدرالبیاتی در شب عاشورای حسینیه معلی
play_arrow
نوحه‌خوانی حیدرالبیاتی در شب عاشورای حسینیه معلی
رجزخوانی حنیف طاهری برای حضور رهبر انقلاب در حسینیه امام(ره)
play_arrow
رجزخوانی حنیف طاهری برای حضور رهبر انقلاب در حسینیه امام(ره)
احیای آیین فراموش‌شده «زنجیر پایه» در حسینیه معلی
play_arrow
احیای آیین فراموش‌شده «زنجیر پایه» در حسینیه معلی
پیراهنی که نیاز به روضه ندارد
play_arrow
پیراهنی که نیاز به روضه ندارد
دودمه مطیعی پس از حضور رهبر انقلاب در حسینیه امام خمینی(ره)
play_arrow
دودمه مطیعی پس از حضور رهبر انقلاب در حسینیه امام خمینی(ره)
روایت حجت الاسلام عالی از برنامه دشمن در ۴۸ ساعت اول جنگ با ایران
play_arrow
روایت حجت الاسلام عالی از برنامه دشمن در ۴۸ ساعت اول جنگ با ایران
رجزخوانی شاعر اردبیلی در پاسخ به یاوه‌گویی‌های ترامپ
play_arrow
رجزخوانی شاعر اردبیلی در پاسخ به یاوه‌گویی‌های ترامپ
اشک‌های امام خمینی(ره) در روضه سیدالشهدا(ع)
play_arrow
اشک‌های امام خمینی(ره) در روضه سیدالشهدا(ع)
روایت فرزند شهید طهرانچی از روز شهادت پدرش در میان ویرانه منزل‌شان
play_arrow
روایت فرزند شهید طهرانچی از روز شهادت پدرش در میان ویرانه منزل‌شان
بازار شام جای عزیزان ما نبود / استوری شهادت امام سجاد علیه السلام
play_arrow
بازار شام جای عزیزان ما نبود / استوری شهادت امام سجاد علیه السلام
عاشورا؛ حادثه‌ای تمام‌نشدنی
play_arrow
عاشورا؛ حادثه‌ای تمام‌نشدنی
«#ای_ایران» بخوان...
play_arrow
«#ای_ایران» بخوان...