واحد ورزش تبیان زنجان-
تعريف سلامت روان :
يك فرد زماني داراي سلامت روان است كه با شناخت و حفظ ويژگيهاي شخصيتي، خود را با محيط تطبيق دهد. شناخت خود مجموعه ادراكات، ارزشها، افكار و عواطف را تشكيل مي دهد كه سبب آگاهي فرد از موجوديت خود مي شود. بدين معني او مي فهمد كيست و چيست.
نگاهي به نيازهاي اساسي انسان براي حفظ سلامت ذهني و عاطفي:
1- نياز به توجه
2- توجه به ارتباط ذھن و جسم
3- تعيين اھداف با اولویت بندی آنھا
4- نياز به وصل شدن به خداوند و ايده ھاي بزرگ
5- نياز به انگيزه
6- نياز به درك شدن و تقسيم عواطف
7- نياز به احساس كنترل
1- اعتماد به نفس دارند: از خصوصيات مثبت و برجسته خود استفاده مي كنند در عين اينكه به محدوديتها و نواقص خود آشنايي دارند توانائيهاي خود را مي شناسند و حداكثر استفاده از آن را مي كنند اين افراد واقعيت وجودي خود را انكار نمي نمايند بجاي عذرتراشي و دليل تراشي شكستها را براحتي پذيرفته و نگراني به خود راه نمي دهند.
2- احتياجات اوليه را براحتي برطرف مي نمايند: برآوردن نيازهاي اوليه زندگي بخصوص نيازهاي جسماني باعث تلاش
دائمي در اين افراد مي گردد. و با شناخت واقعيتها واقع بينانه تر با مشكلات زندگي مقابله مي نمايند.
در تامين سلامت روان علاوه بر عوامل ژنتيكي عوامل محيطي نيز تاثير فراوان خواهند داشت. اگرچه شناخت كامل ويژگي هاي مربوط به سلامت روان در يك فرد بسيار مشكل است ولي زماني افراد از نظر رواني سالم مي باشند كه داراي خصوصيات شاخصي گردند :
تعريف روانشناسي ورزش از نظر انجمن روانشناسي ورزش اروپا ((1996:
علمي است كه به بررسي فرايندهاي بنيادين روانشناختي و تاثير آن بر ورزش مي پردازد.
3- به ديگران به ديده مثبت مي نگرند: ضمن دوست داشتن ديگران به آنها اعتماد مي كنند و در حفظ روابط با ديگران
كوشا هستند محبت خويش را مستقيماً ابراز مي نمايند و براي آن شواهدي مناسب ابراز مي دارند.
4- مسئوليت پذيرند: ضمن پذيرش مسئوليت مناسب با سن خود مسئوليت كارهايي كه خود انجام مي دهند را مي پذيرند از
كسب تجربه لذت برده و هميشه براي بهترين نتيجه در تلاش خواهند بود.
تعريف روانشناسي ورزش در واژه نامه علوم ورزشي:
مطالعه علمي رفتار كه اصول روانشناسي يادگيري عملكرد و رفتار انساني را در ورزش و زمينه هاي مربوط به ورزش به كار مي برد. شامل مشاهده رويدادها توصيف پديده ها بيان عواملي كه بر حوادث اثر ميگذارند پيشبيني وقايع و پيامدها بر مبناي توضيحات قابل اعتماد وسيستماتيك كنترل وقايع روابط وپيوستگي ها است كه به نتايج قابل انتظار مي انجامند.
ده دلیل برای وجود عوامل روانشناختی موثر بر عملکرد ورزشی
1- تفاوت اجرا هنگام تمرين در مقايسه با مسابقه
2- تحت تاثير قرار گرفتن عملكرد در حضور تماشاگران
3- تغييرپذيري اعتماد به نفس
4- اضطراب و ترس هنگام مسابقه
5- آگاه نبودن از دليل و انگيزه شركت در رقابت
6- نسبت دادن ارزش خود به تواناييها در اجراي ورزشي
7- تغيير پذيري در تمركز توجه
8- عملكرد ضعيف پس از برگشت به حالت اوليه از آسيب ديدگي
9-توسل به شيوه هاي مختلف براي رسيدن به اوج عملكرد
10- تاكيد نتايج بسياري از تحقيقات بر اهميت توجه به ابعاد روان شناختي ورزشكاران
- مدل هاي استعداد يابي
- مدل هاي رشد
اجزاء و مولفه های کاربردی روانشناسی ورزش:
1- انگيزش
2- اعتماد به نفس
3- هدف گزيني
4- تمركز توجه
5- برانگيختگي
6- استرس
7- اضطراب
8- پرخاشگري
9- تسهيل اجتماعي
10- خود كلامي
عوامل اساسي روانشناسي ورزشي :
تعهد
كنترل
اعتماد به نفس
انگيزه
تمرين ذهني
استرس
تعهد
قهرمان مردد وجود خارجي ندارد.
تنظيم اهداف متناسب با قابليتهاي ورزشكاران تعهد آنان را تقويت نموده و انگيزه ورزشكاران را براي تلاش مضاعف، تحريك مي كند.
عواملي كه تعهد ورزشكاران را تهديد مي كند :
- عدم درك پيشرفت
- عدم آگاهي از اهداف
- لذت نبردن از تمرينات
- قابليت هاي اندك مربين
- اضطراب و ناتواني در كنترل استرس رقابت
- ارتباط با افراد غيرمتعهد
چگونگي تقويت تعهد :
1. تعهد در دل مشكلات و تلاش كشف و تقويت مي شود
2. توجه به اين نكته مهم است كه »تعهد به استعداد و توانايي ها ارتباط ندارد»
3. تعهد اگر مبتني بر ارزش و پذيرش باشد دوام مي يابد.
4. هدف گذاري (SMARTER)
هدف مندي :
براي موفقيت در تمرين و مسابقات ورزشي ورزشكاران بايد هدفمند باشند.
اصول هدف گذاري (SMARTER):
- اختصاصي بودن
- قابل اندازه گيري بودن
- قابل پذيرش بودن
- قابل ثبت بودن
- تعيين محدوده زماني
- قابل ارزشيابي بودن
- قابليت بازنگري و اصلاح
شرايط هدفمندي :
براي ايجاد تعهد مستحكم تر بايد ورزشكار هدفمند باشد.
- هدف و راه هاي دستيابي به آن بايد داراي ارزش باشد.
- شناخت توانايي و نقاط ضعف منجر به هدف گذاري بهتر مي شود يعني بايد منطبق با استعداد ورزشكار باشد.
- توانايي و دريافتن اهميت «نه» گفتن، به خواسته هاي نه ناروا و نپذيرفتن وظايف ديگران.
- به اهداف كلي و بلند مدت بينديشيد، شكست يا موفقيتهاي كوتاه مدت موقتي هستند.
فوايد هدف گذاري و هدفمندي ورزشكاران :
- به زندگي و تمرينات ورزشكاران كيفيت مي دهد
- موجب تقويت تعهد مي شود.
- اشتياق و انگيزه را براي تلاش و سختكوشي تحريك مي كند.
- دستيابي به اهداف طبقه بندي شده موجب تقويت اعتماد به نفس مي شود.
در همان حال كه سرگرم كارهاي كوچك هستيد، به كارهاي بزرگ خود بينديشيد تا همه كارهاي كوچك در مسير درست قرار گيرند.
كنترل :
كنترل هيجانات از مهمترين كاركردهاي دستيابي به اهداف ورزشي است. بهره مندي از نگرش مثبت و تمرين مهارتهاي ذهني به كنترل بهتر مي انجامد.
تمرينات تنظيم كننده ذهني / رواني عبارتند از :
1- تمرينات شناختي: تمرينات احساس و عواطف، تمرينات تمركز، تمرينات مرور ذهني
2- تمرينات حسي حركتي: تمرينات واكنشي، هماهنگي، ريتميك
3- تمرينات انگيزشي: هدف گذاري، برنامه
4- تمرينات تنظيم كننده رواني: تمرينات تنفسي، تصويرسازي مجاور با فعاليت، ريلاكسيشن و تمرينات خود هيپنوتيزمي
اعتماد به نفس يعني اعتقاد فرد به توانائيهايش براي دستيابي به اهداف
عوامل موثر بر اعتماد به نفس :
- موفقيت: عملكرد موفقيت آميز در گذشته
- آمادگي جسماني، مهارتي و ذهني
- ترغيب و تشويق مربي، اعضاء تيم و خانواده
- خود سخنگويي مثبت
عوامل استرس مسابقه
- اهميت مسابقه
- شرايط محيطي
- احتمال اجراي خوب يا ضعيف
- كيفيت حريف
- توجه: يعني نگرش ورزشكار به عملكرد خودش روي اثر استرس موثر است.
تصوير سازي ذهني
ارسطو: ھيچ تفکری بدون تصویر ذھنی نمی تواند بوجود آید.
ورزشكاران مي توانند از اين مهارت پيش از هر تمرين در خلال آن و پس از آن استفاده كنند
برخی مهارت های ذهنی
تنفس ديافراگمي: تنفس شكمي كه ورزشكار تمركز بر عمق و رهاسازي تنفسي دارد.
آرام تني پيشرونده عضلاني :رهاسازي متناوب تنيدن و رهاسازي عضلات - بازداري دوطرفه –فشردن يك گروه عضلاني– رهاكرد ن گروه عضلاني
هيپنوتيزم: القاء حالتي از پيشنهادپذيري مفرط شامل تلقينات مثبت براي القاء در ضمير ناخودآگاه ذهن
مهارتهاي كنترل استرس و كسب آرامش رواني :
- تكنيك لاماز (تنفس عميق)
- روش پيش رونده آرامش عضلاني (روش ادموند جاكوبسن)
- تصوير سازي ذھني
- خود ھيپنوتيزم
- مراقبه و مديتيشن
- نيايش، دعا و توسل
- موسيقی
- ساير روشھا مانند: داستانھاي تمثيلي، ماساژ، طب سوزني
- فعاليت ھا و تمرینات ورزشی کاھنده تنش
آمادگي رواني ورزشكاران
ورزشکار با انگیزه
- از تمرين لذت مي برد
- منظم تمرين مي كند
- صبح روز مسابقه با شوق از خواب بيدار ميشود
- براي رسيدن به هدف تلاش مداوم دارد
- مدام به دنبال بهتر شدن است
- مي خواهد بهترين باشد
- اهداف بزرگي دارد
ورزشکار مثبت اندیش
- قبل از مسابقه به نكات مثبت آن فكر مي كند
- وقتي اوضاع مسابقه خوب نيست به نكات مثبت مي انديشد
- از اشتباهاتش در مسابقه عبرت مي گيرد
- مسابقه سنگين را دوست دارد
- مي تواند قبل از مسابقه عضلاتش را شل كند
- اگر مسابقه دير شروع شود،هوا بد باشد ، داوري بد باشد برايش مهم نيست
ورزشکار با اعتماد به نفس
- اعتقاد دارد مي تواند قهرمان بزرگي باشد
- بيشتر به موفقيت وكمتر به شكست مي انديشد
- خود را رقيب مهم وسر سختي براي حريفان مي داند
- قبول دارد كه مي تواند در مسابقه از آمادگي رواني برخوردار باشد
- بعد از شكست هم آمادگي روانيش را از دست نمي دهد
تصویرسازی ورزشکار
- در حين مسابقه سنگين ميتواند تصور كند كه ميتواند خوب كار كند
- هنگام استراحت مي تواند تصور كند كه در مسابقه خوب كار مي كند
- به راحتي ميتواند تمرين كردن و مسابقه دادن را در ذهنش مرور كند
- مي تواند قبل از مسابقه مهارت و تكنيك ها را در ذهنش مرور كند
- تصوراتش از تمرين و مسابقه در حد واقعيت شفاف هستند
تمرکز حواس ورزشکار
- قبل از مسابقه دودل نمي شود
- در طول مسابقه حواسش پرت نمي شود
- در هر لحظه از مسابقه مي داند با چه شدتي بايد كار كند
- در حين مسابقه روي هر چيزي كه بخواهد مي تواند تمركز كند
- در طول مسابقه در هر لحظه ميداند كه چه كار مي كند
- هر چه مسابقه سنگين تر باشد بيشتر حواسش جمع مي شود