رژیم پهلوى در بهمن 1341 رفراندمى براى اصول انقلاب سفید برگزار کرد. امام خمینى (رحمت الله علیه) به شدت مخالفت کرد. دژخیمان رژیم شاه نیز سحرگاه 15 خرداد 1342، به خانه ساده و بىآلایش امام )قدس سره (الشریف در قم یورش بردند و ایشان را که سه روز پیش از آن به مناسبت عاشوراى حسینى در مدرسه فیضیه، طى سخنان کوبندهاى پرده از جنایات شاه و عمّالش برداشته بود، دستگیر و به زندانى در تهران منتقل کردند1.
پس از انعکاس خبر دستگیرى امام در شب پانزدهم خرداد 42، بازار و دانشگاهها تعطیل شد و تظاهرات مردم علیه رژیم پهلوى مجدداً آغاز گشت. شدت تظاهرات و شعارهاى مطرح شده در روز 15 خرداد که به طور مستقیم متوجه شاه بود رژیم را به وحشت انداخت بطورى که هیأت حاکمه با فرمان «آتش به قصدِ کُشت»، تصمیم گرفت به هر طریق اوضاع را به حال عادى برگرداند2.
قیام پانزده خرداد واقعه بزرگی در تاریخ ایران است که به رهبرى امام و روحانیت شیعه و به حمایت از اسلام برپا شده بود و وابسته به هیچ گروه و دسته غیر مذهبى نبود و اگر چه نتیجه فورى نداشت ولى از عوامل مهمّ پیروزى انقلاب اسلامى در سال 1357 بود3.
از خصوصیات بارز قیام پانزده خرداد اسلامى بودن، مردمى بودن و داشتن رهبرى واحد آن بود به گونهاى که در هیچ یک از قیام‌هاى قبلى بر علیه رژیم پهلوی این سه خصوصیت با هم جمع نشده بود که خشونت بی اندازه رژیم در سرکوب قیام را نیز به همین دلیل دانستهاند.
رژیم شاه پس از سرکوبى قیام پانزده خرداد از طریق دستگاه‌هاى تبلیغاتى خود شروع به تحریف واقعیت‌ها نمود تا به نوعى جنبه اسلامى و مردمى قیام را خدشهدار کند از این رو با منتسب دانستن قیام به بیگانگان درصدد برآمد با صرف میلیون‌ها تومان و با خرید صفحات جراید بیگانه، اراده مردم را در هم بشکند ولى با پایمردى مردم و هوشیارى و مقاومت امام امت (رحمت الله علیه) این ترفندها نقش بر آب شد.
سرانجام بر اثر فشار مردم و اعلامیههاى مختلف مراجع و علما رژیم شاه پس از ده ماه در فروردین 1343 ه. ش امام را از زندان آزاد نمود4. لیکن کشتار بی‌رحمانه مردم توسط شاه در پانزده خرداد روح نیرومند و دلیرانه امام را متأثر ساخت به طورى که در مقاطع مختلف و در طول سالیان دراز امام از این حادثه با نگرانى و تأثّر یاد مىکردند5. ایشان معتقد بودند؛ قیام پانزده خرداد در عین حالى که مصیبت بود ولی مبارک بود براى ملت که منتهى شد به یک امر بزرگى و آن استقلال کشور و آزادى براى همه مملکت بود6.
چنین وقایع تاریخی برگی از هویت ایران است که همواره بایستی آن را گرامی بداریم.
سید احمد سجادی
پی‌نوشت‌ها:
1) ایام در نگاه امام خمینی (ره)، ص 57
2) آشنایى با انقلاب و نظام جمهورى اسلامى،جمعى از نویسندگان، جلد 1، ص 50
3) همان منبع، ص 43
4) همان منبع، ص 42
5) همان منبع، ص 43
6) ایام در نگاه امام خمینی (ره)، ص 57
